Korte samenvatting gebiedsbiografie van het Alkmaars Kanaal

Gebiedsbiografie

Wat is een gebiedsbiografie?

Een gebiedsbiografie vertelt de levensloop van een gebied. Vanaf het eerste ontstaan van het landschap, hoe de mens daarmee is omgegaan, tot aan vandaag. Het laat de geschiedenis zien en wat typerend en karakteristiek is. Al die elementen waaraan je het gebied kunt herkennen: de eigenheid en identiteit.

Waarom is een gebiedsbiografie gemaakt van het Alkmaars Kanaal?

In deze gebiedsbiografie staat de meest belangrijke informatie over het kanaal bij elkaar. Zoals de aanleg van het kanaal, met de oevers en kades. Maar ook met de rolpalen, waarmee boten door de trekpaarden met een touw door de bocht werden geleid. de vlotbruggen en de brugwachtershuisjes. Maar ook de structuren in het landschap en de historische gebouwen.

Er is een tijdlijn gemaakt over de geschiedenis, elk van de vijf deelgebieden van het Alkmaars Kanaal  is besproken en er zijn aanbevelingen gedaan voor het vormen van plannen in de toekomst.

Zo is het een handig naslagwerk voor bestuurders en voor de planmakers, voor de nieuwbouw langs de oevers en voor het Alkmaars KanaalPark. De gebiedsbiografie is ook geschikt voor inwoners die willen meedenken over de plannen.

Het verhaal van het kanaal – in het kort

Een kanaal door de stad

Alkmaar lag in een nat gebied en was omgeven door het Hollandse veen- en merenlandschap. De stad was een knooppunt voor het waterverkeer in een groot sloten- en vaartennetwerk. Een goede route over het water was van belang voor Alkmaar. Zo kwam er handel en daarmee geld naar de stad. Al in de zeventiende eeuw lag er een veelgebruikte vaarroute die door Alkmaar liep: de Koedijkervaart, de vestinggracht van Alkmaar, het Zeglis en de ringvaart van de Schermer.

Deze vaarroute werd gebruikt bij de aanleg van het kanaal.

In 1816 maakten Koning Willem I en zijn ingenieur Jan Blanken een plan voor een nieuw scheepsvaartkanaal van Amsterdam naar de Noordzee, bij Den Helder. Het stadsbestuur deed grote moeite om deze nieuwe ‘snelweg’ over water, door Alkmaar te laten lopen. En dat lukte.

Het succes duurde maar kort

De eerste tientallen jaren was het ‘Grote Kanaal’ een succes. Ook zeeschepen uit het buitenland voeren rakelings langs de binnenstad. Dit bracht de stad en het ommeland veel bezoek en inkomsten. Maar al snel kwam er een nieuwe kortere vaarroute naar zee, toen Amsterdam het zo gewenste Noordzeekanaal kreeg. Deze liep rechtstreeks van de hoofdstad door de duinen naar open zee. Bovendien werd water minder belangrijk voor transport door de komst van de spoorlijn en later de autosnelweg.

Groei van industrie en het aantal woningen

Alkmaar werd niet de gedroomde handelsstad zoals andere grote havensteden. Maar het water bleef van groot belang voor de groei van de stad en het ommeland. Er kwam industrie langs het kanaal. Deze was vaak verbonden aan de agrarische omgeving: fabrieken voor meel, graan, kaas en boter en natuurlijk chocolade. Andere industrie ondersteunde het stadsleven en de bouw: de gasfabriek, houtzaagmolens, kalkovens en een stoomwasserij.

Het kanaal vandaag

Met de grootschalige naoorlogse stadsuitbreidingen groeide Alkmaar. Het kanaal was niet langer een rand van de stad, maar werd een centrale as. Door de groei van industrie en woningen ontstond een mengeling van verschillende functies: stolpboerderijen en fabrieken, bedrijventerreinen en groene woonbuurten, kranen en cafés, molens en schoorstenen. Zo komen twee ritmes samen: de stilte van het weidse water en het groen, en de beweging van de schepen, de kades en het stedelijk leven. Deze mix van sferen langs het kanaal is vandaag nog altijd beleefbaar.